MiGi-23MLD Sił Powietrznych Bułgarii
MiGi-23MLD były niewątpliwie najbardziej zaawansowanymi myśliwcami obok MiGów-29, eksploatowanymi przez Siły Powietrzne Bułgarii (Военновъздушни сили, ВВС). Warto zaznaczyć iż Bułgaria była dość specyficznym użytkownikiem - był to bowiem jedyny klient z państw Układu Warszawskiego użytkujący tę wersję MiGa-23. Oprócz MiGów-23MLD bułgarskie lotnictwo wojskowe otrzymało wcześniej również wersje MF, ML oraz MLA. Było to zatem państwo użytkujące najbardziej zaawansowane wersje MiGów-23 wśród państw UW (wyłączając ZSRR). Dostawy pierwszych egzemplarzy ze Związku Radzieckiego miały miejsce w latach 1984-1985. Dostarczono wówczas łącznie 16 samolotów MiG-23MLD w wersji eksportowej tzw.
Samoliet 23-22A, pozbawionej niektórych elementów wyposażenia wersji eksploatowanej przez jednostki radzieckie. Najbardziej rzucał się w oczy brak wyrzutni flar i dipoli zakłócających BWP-50, a także tzw. "zęba" u nasady mechanizmu skosu skrzydeł i wytwornicy wirów umieszczonej na wlocie powietrza do silników po każdej stronie, tuż przy krawędzi napływu skrzydła, jakże charakterystycznych cech radzieckich MiGów-23MLD. Rok wcześniej grupa bułgarskich pilotów przeszła program szkolenia na nowym typie samolotu, obejmujący również strzelanie z pocisków R-24R/T do imitatorów celów powietrznych w centrum doświadczalnym na poligonie w Astrachaniu.
W jednej z monografii poświęconych MiGom-23 (a może gdzieś w Internecie, nie pamiętam zbyt dokładnie) przeczytałem relację pilota iż dość ciekawym elementem dalszego szkolenia, już w Bułgarii, było praktyczne ćwiczenie w przechwytywaniu stosunkowo szybkich naruszycieli przestrzeni powietrznej. Używano do tego celu posiadane przez Bułgarię MiGi-25RB. Odbywało się to w następujący sposób: pojedynczy MiG-25 wykonywał przelot na wysokości 22.000 metrów z prędkością 2.0-2.4Ma. Intruza oczekiwały 3 x pary MiGów-23, dyżurujące w 3 strefach oddalonych od siebie o ok. 100 km na wysokości 8.000 metrów, z prędkością 0.7Ma. Po otrzymaniu polecenia od KP (kontrola naziemna) rozpoczynały ostre wznoszenie na 12.000 metrów z włączonym zakresem dopalania. Na ogół prowadzenie odbywa się na zakresie automatycznym (na przyrządach i odpowiednim panelu kontrolnym pokazywane byly stosowne parametry pracy stacji rlok, nakazany kurs, wysokość oraz położenie celu, natomiast pilot dostosowywał do owych wskazań parametry lotu), tym razem jednak wg. zdającego relację musiano poprzestać na zakresie dyrektywnym - konieczne parametry przekazywano za pośrednictwem komend głosowych. Po "dobiciu" na 18.000 metrów i przy prędkości 1.8Ma cel ukazał się na ASP-17MLA z odległości 75-80km (podejście przy sylwetce 1/4) i zbliżał się bardzo szybko. Po chwili odległość zmalała do 50 km, natomiast przy ok. 35 km strzałka na skali odległości SEI zaczęła zbliżać się do wartości, przy której możliwe będzie uzyskanie autoryzacji odpalenia. Pilotowi udało się wówczas wykonać ćwiczebne odpalenie jednej rakiety R-24R. Na porażenie celu drugim pociskiem niestety zabrakło już czasu - pilot otrzymał bowiem komendę "Odwrót", natomiast kilka sekund później śledzenie zostało zerwane. Był to koniec przechwycenia, samolot jednak ciągle znajdował się na wysokości 18.000 lecąc z prędkością już tylko 1.2Ma - na tym pułapie de facto jest to prędkość na granicy przeciągnięcia. Na szczęście samolot był ciągle sterowny, pilot wykonał wywrót przez plecy osiągnąwszy 11.000 metrów oraz prędkość ok. 1.3-1.4Ma. Jednocześnie usłyszał w słuchawkach "Rubież wozwrata", co oznaczało, iż w zbiorniku paliwa zostało jedynie 1500 litrów paliwa. Z tą ilością mieszanki, zmniejszywszy obroty silników i powoli obniżając wysokość, bezpiecznie doleciał do bazy oddalonej o ok. 280km od rejonu przechwycenia. Po wylądowaniu okazało się że w zbiornikach zostało jedynie około 90 litrów kerozyny. Zaś strzał z Apexa uznano za zaliczony.
MiG-23MLD nr 301 podczas prac remontowych w 1998 rokuOtrzymane samoloty wykorzystano do zastąpienia starzejących się MiGów-21MF/PF stacjonujących w 1 Bazie Myśliwskiej Gabrownica, ulokowanej stosunkowo blisko granic Rumunii oraz Jugosławii. Samoloty malowano w 2 kolorach: oliwkowym oraz szarym oraz otrzymały oznaczenia sił powietrznych Bułgarii obowiązujące w latach 1949-1992.
Znak sił powietrznych Bułgarii obowiązujący w latach 1949-1992.
Egzemplarz MiGa-23MLD nr 211. Dobrze uwidocznione są różnice pomiędzy standardowym MLD a wersją eksportową. 
MiGi-23 różnych wersji w oznaczeniach wojsk lotniczych Bułgarii.W roku 1992 dostawy MiGów-23MLD uzupełniono o dodatkowe 5 egzemplarzy otrzymanych z WWS Rosji. Były to w pełni ukompletowane egzemplarze MiG-23MLD przeznaczone dla WWS, oznaczone fabrycznie jako
Samoljet 23-18. Ich wyposażenie stanowił radiolokator Produkt N-008 (Saphir-23MLA-2) - w poprzednio dostarczonych egzemplarzach instalowano dotąd wersję eksportową urządzenia: N-008E. Nowe MiGi-23 Bułgarzy otrzymali wskutek wymiany posiadanych przez nich dotąd 3 MiGów-25RB (jeden z Foxbatów uległ rozbiciu). Samoloty te (czyt. MiGi-25) były defacto niezbyt przydatne dla tego kraju i stosunkowo kłopotliwe w utrzymaniu i eksploatacji. Warto przy tym nadmienić iż otrzymane egzemplarze pochodziły z radzieckiego 168 IAP i były weteranami wojny w Afganistanie. Nr burtowy każdego z egzemplarzy stanowiły 3 ostatnie cyfry numery seryjnego (nie dotyczy samolotów ex-radzieckich). Dostarczonym egzemplarzom nadano wg. tej zasady numery 300, 301, 302, 305 oraz 308.
Egzemplarz MiGa-23MLD nr 301 otrzymanego od ZSRR w ramach rekompensaty za zwrócone MiGi-25RB.
MiG-23MLD nr '301' jako radziecki '50' ze 168 IAP.
MiG-23MLD nr '308' jako radziecki '48' ze 168 IAP.
Rzut boczny egzemplarza nr 308.W latach 90tych wszystkie myśliwskie wersje MiGów-23 zgrupowano w bazie Dobrosławiczi.
Wszystkie posiadane MiGi-23MLD ostatecznie wycofano z eksploatacji w roku 2002, zaś egzemplarz nr. 390 trafił do muzeum w Krumowie.
MiG-23MLD nr 390 w muzeum w Krumowie.Zaś taki los spotkał wycofane egzemplarze.
Oznaczenia poszczególnych egzemplarzy MiG-23MLD Sił Powietrznych Bułgarii:Nr linii: Nr seryjny: Nr burtowy: Data dostawy: Dodatkowe informacje:
13727 19125 305 1992 ex-WWS, Dobrosławiczi
15322 20298 308 1992 ex-WWS, Dobrosławiczi
15324 20501 301 1992 ex-WWS, Dobrosławiczi
15722 20890 300 1992 ex-WWS, Dobrosławiczi
16528 23472 302 1992 ex-WWS, Dobrosławiczi
18022 25385 385 1984 Dobrosławiczi
18023 25386 386 1984 Dobrosławiczi
18024 25389 389 1984 Dobrosławiczi
18025 25390 390 1984 Muzeum lotnicze w Krumowie
18026 25391 391 1984 Dobrosławiczi
18027 25392 392 1984 Dobrosławiczi
18028 25395 395 1984 Dobrosławiczi
18029 25396 396 1984 rozbity 15 kwietnia 1988
18420 27203 203 1985 Dobrosławiczi
18421 27204 204 1985 Dobrosławiczi
18422 27205 205 1985 Dobrosławiczi
18423 27211 211 1985 Dobrosławiczi
18424 27212 212 1985 Dobrosławiczi
18425 27215 215 1985 Dobrosławiczi
18426 27217 217 1985 Dobrosławiczi
18427 27219 219 1985 Dobrosławiczi
Zaś następnym razem napiszemy trochę o innych wersjach dwudziestychtrzecich użytkowanych przez ten kraj
