Przy okazji dyskusji o książkach J.Meissnera przypomniało mi się coś, za co jakiś czas temu się zabrałem.
Spisuję sobie - dla własnych niecnych celów
- coś na kształt "słowniczka" polskiego żargonu lotniczego: zarówno czasu II Wojny Światowej jak i przedwojennego, także lotnictwa cywilnego. Nie jest to stricte słownik techniczny (tj. oficjalnie stosowanych terminów), a kolorowa mieszanka tego, "jak się wtedy mówiło": łącznie z żartobliwymi zwrotami, przezwiskami itd.
Najlepszym źródłem są wszelakiej maści książki - autobiograficzne, wspomnieniowe... czasem także i powojenne opracowania historyczne, jeśli zawarto w nich obszerne cytaty (raporty, wspomnienia). Niestety "obskoczenie" tylu książek jest czasochłonnym zajęciem, no i trudno mieć w domu wszystkie książki z tej dziedziny...
Dlatego
zwracam się do Was z prośbą o dopisywanie do niniejszej listy tego typu terminów, charakterystycznych zwrotów, wyrazów.
Przede wszystkim interesuje mnie okres do 1939 roku, bo w 1940 nasi lotnicy przejęli wiele słów z terminologii RAFu, na dodatek późniejsze swoje wspomnienia zapisywali takim właśnie językiem. Dlatego aby odróżnić ten nowy slang, zaznaczamy na liście taki wyraz/zwrot gwiazdką [ * ]. Przeważnie są to spolonizowane (pisownia) terminy angielskie i łatwo takie znaleźć - toteż podałem tylko jeden, dla przykładu.
Sporządzać listę zacząłem ja, dużo dopisał do niej
Dariusz Kołodziejski. Mam nadzieję, że i Wy ochoczo dołączycie.
* - termin z epoki PSP przy RAF (od 1940)
aerodrom = przestarzały termin na lotnisko
aeronauta = przestarzały termin na lotnika; później tylko w znaczeniu: pilot balonowy
aeroplan = przestarzały termin na samolot
altimetr = wysokościomierz
aparat (latający) = przestarzały termin na samolot
awiator = przestarzały termin na lotnika
awionetka = lekki samolot turystyczny (termin wycofano po 1931)
boczny = skrzydłowy, [wingman]
bust = maksymalna moc silnika, por.
pełny gaz, [boost]
cebula = Centrum Badań Lotniczo-Lekarskich (CBLL)
chronometrażysta = osoba zapisująca czas startu i lądowania
ciągnąć w górę = wznosić się, nabierać wysokości
dodać gazu = otworzyć przepustnicę silnika - większa moc i prędkość
dorosły samolot = duży samolot
dostał s*kinsyn! = oficjalny meldunek zgłaszający zestrzelenie npla
drapać się = wznosić się, nabierać wysokości, por. ciągnąć w górę
drąg = drążek sterowy
druciarnia = stalowe linki samolotu wzmacniające konstrukcję
dubel = lot na dwusterze
dyon = skrót od: dywizjon
dywizjon = większa jednostka lotnicza, 18-33 samolotów (2-4 eskadry)
er, "R" = samolot towarzyszący Lublin R-XIII
erwudziak, erwude = samolot RWD (Doświadczalne Warsztaty Lotnicze)
eskadra = podstawowa jednostka lotnicza, 7-11 samolotów (2-3 klucze)
eskadrylla = przestarzała pisownia eskadry
gapa = odznaka pilota (orzeł noszony na lewej piersi)
gaz = por.
dodać gazugrat = przestarzały samolot [crate]
hauba = czapka-pilotka (kominiarka, zazwyczaj skórzana)
jazda = niebezpieczny lot
jedenastka = myśliwiec PZL P.11
kaem = skrót od: karabin maszynowy; k.m.
kangur = odbicie się samolotu od ziemi przy nieprawidłowym lądowaniu
kapotować, skapotować = przewrócić samolot na grzbiet (przy nieudanym lądowaniu)
klucz = najmniejsza formacja samolotów (poza parą), 3-4 samoloty
knypel = drążek sterowy
kolejodrom = lecieć wzdłuż linii kolejowej dla orientacji w nawigacji
konewka = tak Witold Urbanowicz nazywał myśliwce PZL P.7a, P.11a i P.11c
kosynier = lot koszący
kozioł = odbicie się samolotu od ziemi przy nieprawidłowym lądowaniu
kozioł przeciwkapotażowy = wzmocnienie kabiny chroniące kręgosłup pilota w razie kapotażu
kran = zawór (np. instalacji paliwowej)
kroki aerodromu = szkic lotniska wykonany na podstawie wyliczeń w czasie przemarszu przez lotnisko
kurek = zawór (np. instalacji paliwowej)
kwargel = element akrobacji lotniczej?
linjowy (samolot) = samolot rozpoznawczo-bombowy
looping = martwa pętla [loop]
ława = szyk samolotów [formation: line abreast] (linia)
materiał lotniczy
materiały pędne = paliwo + olej
meldunek sytuacyjny
morda = przód samolotu
motor = silnik
niedolot = przyziemienie samolotu przed znakami startowymi
niszczycielski (samolot) = przestarzały termin na bombowiec
npl = nieprzyjaciel (wojskowy termin na wroga)
obwarzanki = dym wydobywający się z kolektora spalin
od śmigła! = sygnał ostrzegawczy przy starcie
ogon = tył samolotu
ołówek (latający) = Dornier Do 17
pan radjo = radioperator
pasikonik = samolot towarzyszący Lublin R-XIII
pegaz = samolot RWD (turystyczne? dlatego że ufundowane przez LOPP?)
pezetel, pezetelka = samolot z PZL (Państwowe Zakłady Lotnicze), najczęściej: myśliwiec P.11
pika, pikować = nurkowanie
pluton = klucz w eskadrach towarzyszących (przydzielonych do rozpoznania dla armii), 3 samoloty
płatowiec = także w znaczeniu: samolot (tj. już cały)
postawić popa = zaryć nosem samolotu w ziemię
pościgowiec = myśliwiec [chasseur]; później: myśliwiec przechwytujący [interceptor], por.
aparat pościgowyprać z kaemów = strzelać z karabinów maszynowych
przesmarować = przelecieć nad punktem lądowania
rajd = daleki przelot sportowy/turystyczny [raid]
rakieta = raca sygnalizacyjna (wystrzelona z pistoletu-rakietnicy)
rakietnica = pistolet na race
*readines = gotowość bojowa, por.
być w readinesierezerwuar benzynowy = przestarzałe określenie na zbiornik paliwa
rolować = kołować po murawie lotniska - element wstępnego szkolenia na rulerze
rój = szyk dużej grupy samolotów (kilka klinów?)
rtofista = radiotelegrafista
ruler = "samolot-nielot" do nauki kołowania po lotnisku [rouler]
schody (w lewo/prawo) = szyk samolotów [formation: echelon left/right]
siadać = lądować
sieć dozorowania = posterunki obserwacyjno-alarmowe obrony plot.
smar = także w znaczeniu: olej silnikowy
sowa = kryptonim na samolot niemiecki (1939)
stan alarmu = gotowość bojowa: załogi w maszynach gotowych do startu, silniki podgrzewane
stan pogotowia = załogi i obsługa w pogotowiu przy maszynach, do stanu alarmu: 5min.
stan odpoczynku = załogi bez ekwipunku na sobie, na kwaterach, obsługa w pracy/spoczynku, do stanu pogotowia: 20min.
start na alarm = por.
stan alarmuszczeniak = karabin maszynowy obserwatora PWU wz.37
szosodroma = lecieć wzdłuż szosy (drogi) dla orientacji w nawigacji
szperacze = samoloty ubezpieczające eskadrę prowadząc rozpoznanie; także: reflektory plot.
szpryca = "przepalać" świece, por.
dawać szprycęsztachnąć się = przelecieć się na samolocie w pobliżu lotniska
towarzyszący (samolot) = samolot obserwacyjno-łącznikowy
ugrobić się = zginąć w samolocie
walka ziemna = zwalczanie siły żywej npla, działania interwencyjne na polu bitwy [battlefield interdiction]
wanna = samoloty szkolny RWD-8pws (ze wspólną kabiną i odejmowaną przegrodą m-dzy siedzeniami pilotów)
wdrapywać się = wznosić się, nabierać wysokości
wisieć = krążyć w danym punkcie (np. w zasadzce) [loiter]
wrzepić gaz = otworzyć przepustnicę silnika - większa moc i prędkość
wylaszować = dopuścić ucznia do wykonywania samodzielnych lotów, por.
wylaszować się [z francuskiego]
wymiatanie = spędzanie myśliwców npla na danym obszarze [sweep]
wywiadowczy (samolot) = przestarzały termin na samolot rozpoznawczy/obserwacyjny
zapuszczać = włączać silnik
zasadzka (myśliwska) = klucz myśliwców czatujących na npla
zbiornica = centrum dowodzenia i łączności
znurkować = nurkować (samolotem)
zrąbać = zestrzelić (wroga), por.
zrąbali mnie! = zestrzelili mnie!
zwalić sie = spaść
zwitka = element manewru spirali
żmijka = lot z szybkimi zmianami kursu o 15-20 stopni na przemian w lewo i prawo -> zygzakowaty tor lotu
żuraw = szyk samolotów [formation: vee] (klin)
