Witamy nowego kolegę na Forum
Oby cię nie odstraszył tutejszy, dość specyficzny zresztą, klimat
Ale poważnie, to bardzo podoba mi się idea tego tematu, myślę że warto tu spisać trochę informacji. Już dawno chciałem zebrać gdzieś do kupy informacje o wymienionych samolotach i ich losie, stety czy też niestety (zależy od punktu widzenia) wycofanych już ze służby w WWS, ale ciągle jeszcze eksploatowanym w wielu krajach, niekiedy również w spadku po dawnym Wielkim Bracie, a skoro nadarza się okazja... Myślę przy tym że nie tylko nasz nowy kolega skorzysta z tych informacji.
MiG-27Na początku rozprawimy się może z MiGami-27, z nimi będzie chyba najprościej. Typ ten został, z racji zmiany doktryny, sytuacji międzynarodowej (rozpad ZSRR i rozwiązanie UW), sytuacją gospodarczą tamże, cięć budżetowych oraz innych podobnych przyczyn wycofany z eksploatacji jeszcze na początku lat 90tych. Na ten przykład jednotki MiGów-27 stacjonujące w NRD i na Węgrzech (1 pułk również przez jakiś czas przebywał na terenie Czechosłowacji) zaczęto stamtąd wycofywać, a następnie poddawać likwidacji jeszcze w 1992 roku. Samoloty z Niemiec wycofano pod koniec 1992/na początku 1993 roku, podczas gdy duża ilość innych jednostek użytkujących MiGi-29 pozostała na terenie byłego NRD do kwietnia 1994 roku. Przyczyna była dość prozaiczna - powoli zanikała możliwość konfrontacji z NATO, a jeśli dołożyć do tego wspomnianą zmianę doktryny i zmiany w gospodarce, to przestało mieć sens utrzymywanie w armiach powietrznych jednostek myśliwsko-bombowych, a później także samych armii powietrznych.
Spróbuję, korzystając z okazji, zestawić pokrótce losy kilku przykładowych jednostek użytkujących ten samolot. Na przełomie lat 80-tych i 90-tych MiGi-27 różnych wersji były użytkowane m.in. w następujących radzieckich jednostkach bojowych:
1 ГшАПИБ (baza
Mezokovesd - Węgry)
88 ГшАПИБ (baza
Kunmadaras - Węgry)
911 АПИБ (baza
Brand - NRD)
559 ИБАП (baza
Finsterwalde - NRD)
296 ИБАП (baza
Grossenhain - NRD)
19 ГшИБАП (baza
Mirow Lärz – NRD)
53 АПИБ (baza
Skjaulai - Litewska SSR)
372 АПИБ (baza
Lotsaki – Litewska SSR)
A teraz pokrótce kilka szczegółów odnośnie paru wybranych jednostek, i co się z nimi stało:
88 ГшАПИБ (Węgry)Pułk 88 GwAPIB (36 Armia) stacjonujący w Mezokovesd na Węgrzech (w roku 1987 w lipcu przebazowany z Kirowgradu), eksploatujący 45 MiGów-27D oraz 18 MiGów-23UB (musiał mieć chyba 4 eskadry przy takiej ilości maszyn) w dniu 18 lutego 1990 został przeniesiony w okolice Murmańska, a następnie zreorganizowany i przydzielony do lotnictwa Wojennej Morskowo Floty. Ostatnie loty w ramach 88 GwAPIB odbyły się 7 Maja 1990. Potem pułk rozformowano, 14 maszyn przeniesiono gdzie indziej (niestety nie wiem gdzie), pozostałe utworzyły 18 maja jednostkę 88 OMAPIB (Samodzielny Morski Lotniczy Pułk myśliwsko-Bombowy) pod dowództwem starszego płk. Wiktora I. Zawrażowa*.
Na wielu maszynach z tej jednostki domalowano z lewej strony sympatycznego białego niedźwiadka, tuż pod boczną osłoną kabiny, na bocznej płycie pancernej chroniącej pilota. W tym czasie stopniowo topniała w nich ilość MiGów-27 (skierowywanych do rezerwy do baz zapasowych, a w praktyce na złom), a pułk przyjął maszyny Su-25 w 1997 r. z innych jednostek, przemianowano go na 88 OMSzAP (Samodzielny Morski Lotniczy Pułk Szturmowy), a w roku 1998 został ostatecznie rozformowany.
Jeden z samolotów 88 GwAPIB w Mezokovesd...
... oraz wspomniany dowódca pułku w trakcie udzielania wywiadu oraz przy usadawianiu się w MiGu. Facet zdecydowanie nie wygląda na takiego coby wylewał za kołnierz...Numery burtowe maszyn pułku:
MiG-27D: 1. eskadraNiebieski 01-12
2. eskadraNiebieski 14-33
3. eskadraNiebieski 40-46,49,55
MiG-23UB: Niebieski 60-73, 75-80
1 ГшАПИБ (Węgry)1 GwAPIB z kolei od kwietnia 1988 bazował na lotnisku Taszar na Węgrzech, początkowo wyposażony w samoloty Su-17M2/UM2. W sierpniu pułk został przezbrojony na 34 MiGi-27D/M oraz 15 MiGów-23UB, rozdzielonych pomiędzy eskadrami i przeznaczonych do szkolenia. Od 88 GwAPIB na ten przykład na pewien okres pożyczono maszynę o numerze “Niebieski 62”. procedura wycofania tej jednostki rozpoczęła się w styczniu 1991 roku. Na lotnisku zaroiło się wówczas od “antków” An-22 oraz Iłów-76. Wycofanie jednostki nie odbyło się bez przygód, przykładowo na początku lutego kpt. Patruszew został zmuszony do katapultowania się ze swojego MiGa-27D, tuż po stacie, będąc około 2 km od lotniska. Pułk opuścił Węgry w 2óch grupach. 19 kwietnia flaga pułku oraz część MiGów-23UB/27 poleciała do Lebiażne, a 22 kwietnia pozostałe maszyny dołączyły do 53 GwAPIB z 39 ADIB na Litwie. Ostatecznie w 1994 roku 1 GwAPIB został przemianowany na 1 GwBAP, i został wyposażony w Su-24M ze 105 dywizji bombowej (105 BAD), natomiast MiGi-27 powędrowały wiadomo gdzie... W roku 2001 funkcję dowódcy nowej jednostki pełnił st. płk. pil. A. Mizariew.
Jeden z samolotów MiG-27D z 1 GwAPIB.Numery burtowe maszyn pułku (
MiG-27D/
MiG-23UB):
1. eskadra (15 maszyn):Niebieski 07,08,18,19,04,05,06,20,01,02,03,21,22
rezerwa: Niebieski 10,62
2. eskadra (17 maszyn):Niebieski 33,34,35,36,39,28,29,30,31,32,23,24,25,26,27
rezerwa: Niebieski 37,38
3. eskadra (16 maszyn):Żółty 49,6\50,51,52,44,45,46,47,40,41,42,43
rezerwa: Żółty 48,53,55,56
296 ИБАП oraz 559 ИБАП (NRD)Operację wycofywania 296 IBAP, stacjonującego w dawnych Niemczech Wschodnich, rozpoczęto 22 marca 1993 roku. Jednostkę przenoszono wówczas z bazy Großenhain do Orenburga w ZSRR. W tym samym dniu rozpoczęto wycofywanie również 559 IBAP z Finsterwalde do Morozowska (i tam zostały rozformowane). Cała, nawiasem mówiąc godna podziwu operacja logistyczna, objęła łącznie 72 samoloty (28x MiG-27M/K/KR oraz 8xMiG-23UB z obu pułków) oraz trwała około 4 godzin. W przebazowaniu wzięło udział pomocniczo również kilka Ił-76M/MD oraz An-22 z 81 WTAP z Iwanowo-Sewierska. Samoloty 296 IBAP miały charakterystyczne, trójbarwne malowanie, oraz nosiły numery taktyczne o kolorze czerwonym, z białą obwolutą. Natomiast maszyny 559 ИБАП nosiły błękitne numery taktycznie, także z obwolutą o kolorze białym.
MiG-27M oraz MiG-23UB z 296 ИБАП... i podejście do lądowania w wykonaniu MiGa-23UB (nr. 64) z tej samej jednostki.
2 MiGi-27K z Finsterwalde.Numery burtowe maszyn pułku (dot. 296 ИБАП - organizacja eskadr nie jest mi niestety znana):
MiG-27M/K/KR: Czerwony 01,02,03,04,05,06,07,08,09,10,11,12,14,15,16,17,18,19,20,21,22,23,24,25,26,27,28,29,30,32,33
MiG-23UB: Czerwony 60,61,62,63,64,66,67,68,69
Teraz odnośnie dalszego losu maszyn. Wśród samolotów skierowanych do składów i baz rezerwowych wersje "D" z tego co wiem "rozstrzelano" prawie natychmiast ze względu na ich niewielką wartość bojową. W roku 1995 Rosjanie mieli na składowiskach jeszcze 253 samoloty Mig-27 (większość jako "K" i "M"), z tego grubo ponad połowa nie nadawała się do lotu. Ich ponowna eksploatacja z tego co wiem nie była planowana w przyszłości, nawet w razie "W", Zadania samolotów myśliwsko-bombowych na stałe przejęły Su-24M, co nie powiem, ale spowodowało pewną lukę w uzbrojeniu WWS, bowiem samoloty myśliwsko-bombowe do tego czasu wykonywały w siłach powietrznych ZSRR/Rosji gros zadań, a Su-24/Su-24M, głównie z racji swojej liczebności nie były w stanie przejąć wszystkich obowiązków wypełnianych przez MiGi-27, a także Su-17, o których powiemy sobie przy innej okazji. Nie zawsze ekonomicznie uzasadnione było też wysłanie bombowca taktycznego (w zasadszie jego rozpoznawczej wersji: Su-24MR) zamiast lekkiego samolotu uderzeniowego do wykonania np. szybkiego lotu rozpoznania taktycznego, do którego wystarczało wyposażenie pokładowe tych drugich (zwłaszcza np. Su-17M4R z zasobnikiem KKR-1).
Kolejnym powodem ich wycofania był także niewystarczający zasięg – po tym jak zagrożenie NATO zniknęło, a ZSRR utracił swoje bazy w NRD i innych krajach – jaki sens miało “trzymanie” w służbie takich samolotów, o innych wydatkach z tym związanych nawet nie wspominając?
Jeszcze jedną przyczyną wycofania samolotów myśliwsko-bombowych było wydane w połowie lat 90tych zarządzenie, iż większość samolotów bojowych lotnictwa FR musi być dwusilnikowa, co automatycznie eliminowało samoloty bojowe pokroju MiG-23/27 i inne. Kierowano się tutaj danymi statystycznymi wyniesionymi z eksploatacji samolotów, a także ilością wypadków w których całkowicie utracono samolot etc.
Ponadto trzeba wspomnieć że wartość bojowa samolotów MiG-27 także mocno spadła. W latach 90tych sens miało ew. utrzymywanie w służbie jedynie wersji "K", która miała w nosku w miarę przyzwoitą stację celowniczą, umożliwiającą użycie sporej ilości uzbrojenia kierowanego różnych typów, a przy zastosowaniu zasobnika APK-8 (aparatury Tekon-1 "Telekommando Link Sistema") to możliwe było nawet użycie rakiety taktycznej H-59T. W każdym razie samoloty te były, i z tego co wiem, są do tej pory, systematycznie cięte na złom. Myślę że załączone poniżej zdjęcia w pełni oddają to, co spotkało te samoloty.
Los który obecnie spotkał większość MiGów-27.Z drugiej strony warto wspomnieć iż niektórzy komentatorzy w Rosji uważają całkowite wycofanie Su-17M4 i MiGów-27K za błąd. Uważano, iż należało zatrzymać przynajmniej 1 lub 2 pułki tych maszyn, pozwalając nac ałkowite wyeksploatowanie parku maszynowego ostatnich MiGów-27K, oszczędzając przy tym na resursach innych, cenniejszych typów samolotów, jak np. Su-24. Czy w perspektywie czasu byłoby to opłacalne, trudno jednak powiedzieć, tym bardziej iż eksploatacja rodziny MiG-23BN/MiG-27 w odróżnieniu od ich myśliwskich kuzynów była bardziej kosztowna.
Trzeba też dodać że stosunkowo niewiele z ocalałych egzemplarzy da się przy rozsądnych kosztach przywrócić do stanu lotnego. W tej chwili ocalało jeszcze około 150 maszyn MiG-27 (przeważnie wersje K w tej chwili, jako najnowocześniejsze). W tamtym roku (2006) stan był mniej więcej taki: 59 maszyn znajdowało się na terenie zakładów remontowych 301 ARZ w Tambowie, 55 MiGów-27 jest w bazie rezerwowej nr 4020 w Lipiecku, i pozostałe 52 w bazie rezerwowej nr 4215 w Dmitriewce (k. Orenburga). Z tego co wiem ich ilość na składach jest jednak systematycznie zmniejszana, i są to ostatnie ocałale MiGi-27 w Rosji.
Nie zapominajmy jednak że choć w FR ten samolot został skasowany, to jednak trochę tych samolotów użytkują jeszcze zagraniczni użytkownicy. Największym oczywiście są Indie (grubo ponad 100 sztuk o wyposażeniu bliskim wersji 'M' – obecnie duża część z nich podlega modernizacji). Z krajów WNP jedynym użytkownikiem poza Rosją jest Kazachstan, natomiast takie kraje jak Ukraina czy Białoruś postąpiły ze swoimi MiGami-27 analogicznie do Rosji (i, co warto nadmienić, znacznie wcześniej zrobiły z nimi porządek). Trzeba też doliczyć samoloty MiG-23BN, które także należą do tej rodziny, i ciągle są eksploatowane przez wiele krajów, a także wykorzystywane w lokalnych konfliktach zbrojnych (Syria, Libia, wcześniej Irak, etc.). Z byłych krajów UW jednym z największych użytkowników MiGów-23BN była Bułgaria oraz Czechy (Czechosłowacja) które wycofały je stosunkowo niedawno. Nie jest wykluczone, iż pozostające na składach MiGi-27 czekają na nowego nabywcę. Przede wszystkim liczy się tu na kraje 3-go świata eksploatujące po dziś dzień samoloty MiG-23BN i prowadzące po dziś dzień konflikty lokalne (np. Etiopia). Stąd też przypuszcza się iż mogliby to być potencjalni nabywcy bardzo podobnych w pilotażu i eksploatacji MiGów-27, chcąc np. szybko uzupełnić straty poniesione w wyniku działań zbrojnych.
*) Major dowodził jednostką także w czasie pobytu na Węgrzech.
